Tiền nhàn rỗi là khoản tiền không dùng đến trong ngắn hạn, nhưng nếu để nằm yên quá lâu thì sẽ dần mất giá trị vì lạm phát và cơ hội sinh lời. Bài viết này kể lại một cách mộc mạc và gần gũi hành trình tìm ra lời giải cho câu hỏi quen thuộc: “Có tiền dư, nên gửi ngân hàng, mua vàng hay đầu tư?”. Không thiên về lý thuyết khô khan hay lời khuyên sáo rỗng, bài viết dẫn dắt người đọc qua từng lựa chọn: từ sự an toàn của ngân hàng, niềm tin lâu đời vào vàng, cho tới khả năng sinh lời dài hạn khi đầu tư tài chính. Ngoài ra, bài viết còn gợi ý những cách tiết kiệm thực tế mà ít người để ý, giúp tối ưu tiền bạc từ trong thói quen hằng ngày. Dành cho bất kỳ ai đang có một khoản dư nhỏ, và muốn nó trở thành nền móng cho tự do tài chính trong tương lai. Đọc để không còn để tiền nằm yên mà để nó thật sự làm việc cho mình.
Tiền nằm yên cũng có số phận
Chuyện bắt đầu từ một cuộc trò chuyện giữa mấy đứa bạn thân vào một chiều muộn, sau giờ làm. Bàn cà phê nhỏ, ly nước cạn, còn mỗi câu hỏi bỏ ngỏ: “Giờ có khoảng vài chục triệu để riêng, không đụng tới nên làm gì?”
Câu hỏi nghe tưởng đơn giản. Tiền đang “nhàn rỗi” nghĩa là không dùng gấp, không có kế hoạch chi ngay. Nhưng để vậy mãi thì thấy uổng, mà đụng vào lại ngại rủi ro. Tiền vẫn là tiền, nhưng cách mình đối xử với nó sẽ quyết định xem nó sẽ sinh sôi hay mòn đi theo thời gian.
Trong lúc tụi mình ngồi đó, người gợi ý nên gửi ngân hàng lấy lãi cho chắc, người nói nên mua vàng, người khác lại nhắc đến đầu tư cổ phiếu, trái phiếu, quỹ, bất động sản… Mỗi người một ý, không ai sai, cũng chẳng ai chắc mình đúng.
Chuyện nghe vậy, nhưng để đi tới một lựa chọn cụ thể thì không dễ. Tiền không biết nói, nhưng nếu biết nghe, chắc nó cũng muốn mình làm gì đó để nó có ích hơn là nằm im.
Gửi ngân hàng yên tâm nhưng không ngủ quên
Đa phần người thân mình vẫn giữ thói quen gửi tiết kiệm. Có lẽ vì đó là cách dễ nhất, không cần suy nghĩ nhiều. Chỉ cần mang tiền ra ngân hàng, chọn kỳ hạn, ký giấy, thế là xong. Mỗi tháng ngồi nhà, lãi về đều đều như nước nhỏ vào ly.
Ngân hàng có cái hay là an toàn. Không phải lo chuyện lỗ vốn, không cần đau đầu với biểu đồ, giá lên giá xuống. Tiền có thể được cất trong một tài khoản riêng, không lẫn với tiền sinh hoạt hằng ngày như một kiểu “gửi tương lai”.
Tuy nhiên, điều mà nhiều người không để ý là: lãi suất tiết kiệm không phải lúc nào cũng thắng được lạm phát. Có năm gửi ngân hàng được 5%, nhưng ngoài kia giá mọi thứ tăng 7%. Lúc rút tiền ra, tưởng như có thêm vài triệu, nhưng đem đi mua đồ thì thấy “ít hơn hồi trước”.
Thêm nữa, gửi kỳ hạn lâu sẽ bị kẹt vốn. Nếu cần tiền gấp mà rút trước hạn, lãi chỉ tính theo mức không kỳ hạn rất thấp. Mà nếu chia nhỏ nhiều sổ, thì dễ lạc, khó quản.
Nên ngân hàng không sai, chỉ là nên dành cho phần tiền thật sự muốn giữ an toàn và không cần dùng trong thời gian ngắn. Như quỹ dự phòng, tiền dành cho kế hoạch chắc chắn thì gửi ngân hàng vẫn là một chỗ dựa tốt.
Mua vàng niềm tin nằm trong từng chỉ
Cái cảm giác cầm miếng vàng trong tay, dù nhỏ, cũng mang lại sự an tâm khó tả. Có lẽ vì vàng là thứ từ xưa đến nay vẫn giữ giá trị. Ông bà mình từng mua vàng cất tủ, như một cách để phòng ngừa bất trắc. Ngày nay, nhiều người vẫn giữ thói quen đó.
Mua vàng có lợi ở chỗ: dễ bảo quản, không bị ràng buộc giấy tờ như gửi ngân hàng, lại có thể bán lại nhanh chóng nếu cần. Khi kinh tế thế giới bất ổn, vàng thường tăng giá giống như nơi trú ẩn an toàn cho đồng tiền.
Tuy vậy, đầu tư vào vàng cũng có mặt hạn chế. Giá biến động mạnh, chênh lệch mua bán lớn, và thường thì lợi nhuận không cao nếu chỉ giữ vài tháng hoặc 1-2 năm. Có thời điểm, giá lên rất nhanh, ai mua sớm thì có lời. Nhưng cũng có thời điểm giá đi ngang cả năm trời, chưa kể bị ảnh hưởng bởi chính sách, lãi suất USD, thị trường thế giới…
Mua vàng vật chất cũng phải nghĩ đến chỗ cất. Nếu giữ ít thì không sao, nhưng giữ nhiều thì lại phải lo chuyện an toàn, mất cắp, thất lạc. Còn nếu mua vàng tài khoản, vàng chứng chỉ thì lại quay về kiểu đầu tư cần kiến thức, kỹ thuật.
Vàng hợp với những người muốn giữ tài sản có tính ổn định lâu dài, không cần thanh khoản nhanh, và có niềm tin mạnh vào khả năng giữ giá của kim loại quý này.
Đầu tư để tiền làm việc thay mình
Đây có lẽ là hướng đi thú vị nhất, nhưng cũng đòi hỏi nhiều nhất. Đầu tư không phải chuyện chỉ của người có nhiều tiền. Ngay cả với vài triệu nhàn rỗi, giờ cũng có thể bắt đầu. Từ việc mua cổ phiếu lẻ, tham gia quỹ đầu tư online, đến góp vốn làm ăn, cho vay ngang hàng… Cánh cửa không còn khép kín như trước.
Điều hay của đầu tư là: lợi nhuận tiềm năng cao hơn nhiều so với gửi tiết kiệm hay giữ vàng. Có người đầu tư 5 năm lời gấp đôi, cũng có người đầu tư vài tháng mất nửa tài khoản. Vì thế, đầu tư mang theo rủi ro không dành cho ai muốn “ăn chắc mặc bền” mà không bỏ công học hỏi.
Chưa kể, thị trường đầu tư có nhiều ngách nhỏ: cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, tiền kỹ thuật số, chứng chỉ quỹ, ETF… Mỗi loại lại có tính chất riêng, cần hiểu và theo dõi khác nhau. Đầu tư không đơn thuần là bỏ tiền rồi ngồi đợi, mà là một hành trình lâu dài, đòi hỏi quan sát, kỷ luật và học liên tục.
Nhưng nếu biết cách phân bổ hợp lý chia nhỏ khoản đầu tư, không để tất tay thì đây là con đường để tiền nhàn rỗi có thể “sinh lời” mạnh mẽ nhất về lâu dài. Không nhanh, không dễ, nhưng hoàn toàn khả thi.
Những cách tiết kiệm khác không phải ai cũng để ý
Bên cạnh chuyện dùng tiền nhàn rỗi để gửi ngân hàng, mua vàng hay đầu tư, thì việc tiết kiệm trước khi có tiền dư cũng là một mắt xích quan trọng. Dưới đây là những cách đơn giản nhưng hiệu quả, nhiều khi chỉ cần thay đổi một chút thói quen:
- Ưu tiên sửa chữa hơn thay mới: Đồ hỏng có thể sửa thì đừng vội bỏ. Cái vali bung bánh, quạt điện kêu to, đôi giày bung keo tất cả đều có thể sống thêm vài năm nữa nếu chịu khó tìm nơi sửa uy tín.
- Mua đồ theo mùa ngược: Mua áo ấm giữa mùa hè, săn máy lạnh giữa mùa đông nghe ngược nhưng hiệu quả. Mùa nào ít người mua, giá thường rẻ hơn đáng kể.
- Cắt đăng ký không dùng đến: Hàng tháng, tài khoản có thể bị trừ vài chục nghìn vì app học tiếng Anh, cloud lưu trữ hay streaming mà đã lâu không đụng đến. Kiểm tra định kỳ 3 tháng/lần sẽ giúp gỡ bỏ những khoản phí vô hình.
- Không mang quá nhiều tiền mặt: Mang ít, tiêu ít. Khi cầm theo số tiền vừa đủ cho việc cụ thể, khả năng phát sinh tiêu “hứng lên” sẽ giảm rõ rệt.
- Ăn hết tủ lạnh trước khi đi chợ: Thực phẩm để lâu dễ hỏng, vừa lãng phí vừa tốn tiền. Nấu hết đồ cũ trước khi mua mới là cách đơn giản để tiết kiệm vài trăm nghìn mỗi tháng.
- Gom nhóm mua hàng online: Cùng bạn bè đặt đơn lớn để chia phí ship, hoặc gom đơn cho đủ mã giảm giá. Một cách tiết kiệm nhẹ mà hiệu quả dài lâu.
- Đặt giới hạn chi tiêu trong app ngân hàng: Một số app cho đặt cảnh báo nếu tiêu quá mức. Tính năng nhỏ nhưng giúp quản lý dòng tiền cực tốt.
- Gom tiền lẻ: Mỗi cuối ngày bỏ toàn bộ tiền lẻ vào hũ riêng. Sau vài tuần, hũ đó sẽ thành khoản phụ để xăng xe, cafe, hoặc đóng tiền điện.
Tiền nằm yên là tiền mất cơ hội
Sau cùng, mình tin rằng: tiền nhàn rỗi không nên nằm im quá lâu. Mỗi người có cách dùng tiền khác nhau, không có lựa chọn nào là đúng cho tất cả. Quan trọng là hiểu mình cần gì sự an toàn, sự tăng trưởng hay sự linh hoạt.
Một phần gửi ngân hàng để yên tâm và có khoản dự phòng. Một phần mua vàng để giữ giá trị ổn định theo thời gian. Một phần đầu tư để tiền biết tự đi làm, âm thầm sinh lời từng ngày.
Và một phần không nhỏ là tiết kiệm từ trong thói quen sống mỗi ngày. Chắt lọc từng hành động nhỏ, từng khoản chi mờ nhạt, để từng đồng giữ lại đều có lý do.
Tiền không tự lớn. Nhưng nếu được dùng đúng cách nó sẽ đi cùng mình lâu hơn, và ý nghĩa hơn rất nhiều
Thuận Võ ATP
